Gmina Podegrodzie
Przejdź do treści
Przejdź do stopki

Podegrodzie

Treść

SOŁECTWO PODEGRODZIE


Podegrodzie położone jest w środkowej części Kotliny Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca. Oddziela on wieś od Starego Sącza, odległego o około 3 km. We wschodniej części wsi wznoszą się, poprzecinane jarami potoków -wzgórza noszące nazwy: Łazy, Kucowa, Grobla i Zamczysko. Zabudowa usytuowana jest w dolinie Dunajca oraz na zboczach wzgórz. Poszczególne części wsi zachowały tradycyjne nazwy takie jak: Zapłocie, Zagumie, Kucowie, Niżne i Wyżnę Pola, Barczyna (podobnie nazywa się potok pomiędzy Podegrodziem, a Stadłami w północnej części wsi), Kolonia (od osadników niemieckich), Soślina (od rosnącego tu lasu sosnowego), Jadwisin, Pędzicha, Starkowiec i wiele innych. Z przysiółkiem zapadła dolina wiąże się legenda, która mówi, że znajdowała się u niegdyś karczma. Przejeżdżał obok niej udający się do chorego ksiądz. Pijacy i bawiący się goście nie okazali należnego szacunku duchownemu, za co ten przeklął karczmę, która zapadła się pod ziemię.


Położenie Podegrodzia przy starym szlaku handlowym biegnącym wzdłuż Dunajca, Popradu i żyzne gleby były czynnikami sprzyjającymi rozwojowi osadnictwa na tym terenie. Już w najdawniejszych czasach istniały tu, co zostało potwierdzone podczas prowadzonych prac archeologicznych, osady ludzkie. Około X wieku, po Naszacowicach, Sączu, Podegrodzie zostało centrum polityczno - gospodarczym Sądecczyzny. Oprócz grodów na Zamczysku i Grobli gdzie swoją siedzibę miał kasztelan, był to kościół datowany na rok 1014 i podgrodzie. Po przekazaniu przez Bolesława Wstydliwego Sądecczyzny św. Kindze, nastąpiły istotne zmiany. Została dokonana lokacja Starego Sącza, który wiatach 1268-1272 przejął od Sącza Podegrodzkiego jego funkcje. W 1273 roku, po raz pierwszy w dokumentach pojawia się nazwa Podegrodzie, które stało się zwykłą wiejską osadą. Po założeniu w 1280 roku klasztoru ss. Klarysek, Podegrodzie, podobnie jak większość wsi w tym rejonie weszło w skład ich posiadłości. Pierwszym sołtysem był niejaki Pysz. Ważną datą w dziejach Podegrodzia był rok 1448, w którym to biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki podniósł parafię św. Małgorzaty w Nowym Sączu do rangi kolegiaty i utworzył archidiakonat Sądecki. Jako jego uposażenie wyznaczył parafię w Podegrodziu, a ta tym samym przestała być jednostką samodzielną. Dopiero w 1791 roku przywrócono tu ponownie parafię.


Na zdjęciu: Kościół Parafialny św. Jakuba Apostoła w Podegrodziu

W 1373 roku królowa Elżbieta Łokietkowa wprowadziła prawo niemieckie we wszystkich  dobrach klasztornych. Określono wszystkie powinności, do jakich zobowiązani byli mieszkańcy wsi klasztornych. Kmiecie w Podegrodziu musieli płacić czynsz w wysokości 16 skojców od łanu oraz składać daniny w naturze i wykonywać określone posługi. Na rzecz biskupstwa krakowskiego płacono tzw. "świętopietrze". W 1581 roku sądeckie Klaryski posiadały w Podegrodziu 10 łanów kmiecych, 7 zagród z rolą, 8 zagród bez roli, jednego komornika z bydłem i trzech bez bydła. Sołtysem był Jan Gostwicki. W XVI wieku nastąpiła zmiana systemu gospodarowania na wsi. Powszechną formą staje się gospodarka folwarczno - pańszczyniana. Nowe folwarki zdobywano kosztem chłopów, których usuwano z ziemi.

W roku 1607 folwark w Podegrodziu wydzierżawił Krystyn Lipski, który był zobowiązany płacić klasztorowi czynsz dzierżawny w wysokości 65 zł polskich rocznie. Po nim dzierżawcami folwarku byli: Stefan Wielogłowski, Krzysztof Stadnicki, a od 1747 roku Ignacy Malczewski, podczaszy zatorski. Chłopi zobowiązani byli do odrabiania pańszczyzny w wysokości 12 godzin dziennie w lecie i 8 godzin w zimie, bez zwolnienia pana nie mogli opuścić wsi. Nastawieni na osiągnięcie maksymalnego zysku dzierżawcy nie robili nic, aby polepszyć ciężkie położenie chłopów. W latach 1708 - 1710, podczas epidemii dżumy zmarło w Podegrodziu 165 mieszkańców, a w okolicznych wsiach około 2000 osób.
Po konfiskacie w 1782 roku dóbr klasztornych przez cesarza Józefa II, sytuacja chłopów uległa polepszeniu. Mogli uczyć się rzemiosła, zawierać małżeństwa bez zgody pana, zmieniać zawód. Nie można im było samowolnie zmieniać miejsca zamieszkania.


Na zdjęciu: Widok na wieś

W XVIII wieku w Podegrodziu rozwinęło się rzemiosło. Działający tu rękodzielnicy skupieni byli w 5 cechach: garncarskim, szewskim, kowalskim, rzeźniczym i tkackim. Pod koniec XIX i na początku XX wieku nastąpiło ożywienie działalności społecznej i politycznej. We wsi została założona Straż Pożarna (1883), pierwsza na Sądecczyźnie Szkoła Gospodyń Wiejskich, która rozpoczęła działalność od 1913 roku, Spółka Oszczędności i Pożyczek, aktywne było Stronnictwo Ludowe.
Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości, mieszkańcy Podegrodzia aktywnie włączyli się do zmian zachodzących w wyzwolonej ojczyźnie. Wznowiły działalność założone wcześniej organizacje. Od 1933 roku wieś została siedzibą gminy zbiorowej.

W okresie II wojny światowej Podegrodzianie aktywnie uczestniczyli w ruchu oporu. Prowadzone było tajne nauczanie. Działalność ta została okupiona ofiarami. Zginęli:

  • Józef Czernakowski, Józef Kasprzak, syn Stanisława w czasie kampanii wrześniowej,
  • ​​Antoni Konstanty - żołnierz Armii Polskiej na Zachodzie w 1942 roku we Francji,
  • Kazimierz Konstanty - żołnierz oddziału partyzanckiego "Obłaza" -złapany w Gaboniu 3 marca 1945 roku. Zabity w Kamiennej Górze,
  • Antoni Łatka i Jan Chmielak - złapani we wrześniu 1939 r. podczas próby przekroczenia granicy, zabici w Biegonicach,
  • Stanisław Berowski i Franciszek Zygmunt - zginęli w Oświęcimiu w 1942 roku,
  • Stanisław Maciuszek - wywieziony na roboty do Niemiec,
  • Jan Wesołowski i jego syn Władysław - zamordowani przez gestapo
  • Józef Kasprzyk - zginął na froncie wschodnim.

19 stycznia 1945 roku Podegrodzie zostało wyzwolone przez Armię Sowiecką.

W okresie powojennym nastąpił wyraźny wzrost poziomu życia wsi, zmienił się także jej wygląd. W latach 1945 - 1968 wybudowano 188 murowanych domów mieszkalnych, w 1955 roku przeprowadzono elektryfikację wsi. Powstały nowe obiekty użyteczności publicznych: szkoła, urząd gminny, ośrodek zdrowia, bank spółdzielczy. Przybyło nowych dróg. 


Na zdjęciu: Budynek, w którym znajduje się Biblioteka Gminna w Podegrodziu, Zespół Żłobków Gm. Podegrodzie
oraz Gminne Przedszkole w Podegrodziu


Dzisiejsze Podegrodzie, kolebka Lachów Sądeckich i jedna z najstarszych wsi Sądecczyzny zachwyca swoim wyglądem, historią i kulturą. Jej mieszkańcy nazywający siebie Lachami Podegrodzkimi są niezwykle mili i gościnni, a dzięki pracowitości i ambicji oraz dobrym gospodarzom, wieś jest piękna i nowoczesna. 
 

Na zdjęciu: Widok na kościół i na cmentarz

1. Powierzchnia: 7,38 km2, co stanowi 11.4% powierzchni Gminy Podegrodzie.
Części wsi: Barcynka, Buczkówka, Góra-Wieś, Jadwisin, Kąty, Łąkta, Łazy Podegrodzkie, Niżne Pole, Osiedle Nad Wodą, Osieki, Osowie, Pędzicha, Stolica, Święta Anna, U Wody, Zapłocie, Zasłonie.

2. Liczba mieszkańców: 2.007 os (stan na 15.03.2022 r.)

3. Rzeka: Dunajec.

4. Sołtys: Marek Migacz tel. 514 507 434

5. Radni: 

  • Sławomir Czop,  tel. 601 470 893
  • Józef Kotarba, tel. 604 055 965

6. Oświata:

Realizowane projekty w szkole: ZDALNA SZKOŁA: Nowoczesne pracownie komputerowe w Szkołach Podstawowych w Gminie Podegrodzie, SUPER SZKOŁY:  Szkoły Podstawowe w Gminie Podegrodzie bez barier dla osób niepełnosprawnych

7. Sport: 

  • Na terenach gruntów właścicieli Wspólnoty znajduje się obecnie stadion sportowy, z którego korzystają bezpłatnie mieszkańcy całej gminy Podegrodzie.
  • w Szkole Podstawowej w  Podegrodziu znajduje się pełnowymiarowa hala sportowa, a także kompleks sportowy Orlik 2012.

8. Ochotnicza Straż Pożarna:

OSP Podegrodzie - prezes Sylwester Ciągło

9. Kultura:

10. Kościoły i zabytki:

11. Zdrowie: w obiekcie wybudowanym przez Gminę Podegrodzie mieści się:

  • przychodnia  Zdrowie Rodziny Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praktyka Grupowa Lekarzy Sp. z o.o doktor Bogusławy Kozłowskiej
  • "Apteka Pilula" s.c.
  • Apteka NOWA

 


Na zdjęciu: Szkoła Podstawowa w Podegrodziu


Na zdjęciu: Kapliczka Zawierzenia w miejscu urodzenia Świ. Ojca Stanisława Papczyńskiego


Na zdjęciu:  Bazarek Podegrodzki

Na zdjęciu: OSP w Podegrodziu


Na zdjęciu: Urząd Gminy Podegrodzie


Na zdjęciu: Placówka Dziennej Opieki Osób Starszych w Podegrodziuvi siedziba OPS w Podegrodziu

1959817